مادّۀ ۱. عنوان رشتهعنوان رشته سطح چهار «کلام تطبیقی امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیه» است. مادّۀ ۲. تعریفسطح چهار آموزشی ـ پژوهشی «کلام تطبیقی امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیه» چهارمین مقطع از تحصیلات حوزوی و یکی از رشته‌های حوزه دانشی «کلام، ادیان، فرق و مذاهب» است که در آن طلاب ضمن تسلط بر آراء کلامی امامیّه، توان نقد و ارزیابی آراء مذاهب کلامی معتزله، اشاعره و ماتریدیه و همچنین مهارت تدریس و تحقیق و توان ارائه نظریه‌ و پاسخ به نیازهای علمی و تخصّصی در موضوعات مرتبط با این رشته را کسب‌ کرده و پس از دفاع از رساله، دانشنامه سطح چهار در رشته «کلام تطبیقی امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیه» دریافت می‌کنند. مادّۀ ۳. اهداف

1. ایجاد تسلّط بر آراء کلامی و اعتقادی امامیّه و همچنین تسلط بر آراء و اندیشه‌های معتزله، اشاعره و ماتریدیه در مباحث کلامی؛
2. تقویت توان پژوهش در حدّ تحلیل استدلالی و ارائه نظریه‌ در مباحث کلامی امامیّه و نقد و ارزیابی تحلیلی و استدلالی اندیشه‌های کلامی معتزله، اشاعره و ماتریدیه؛
3. ارتقاء توان پاسخ‌گویی به نیازهای علمی و تخصّصی در مباحث کلامی امامیّه خصوصاً موضوعات اختلافی با فرق کلامی معتزله، اشاعره و ماتریدیه؛
4. تأمین پژوهشگر مورد نیاز و زمینه‌سازی جهت تولید علم و توسعه دانش در مباحث کلامی امامیّه خصوصاً حوزه نقد و ارزیابی آراء کلامی معتزله، اشاعره و ماتریدیه؛
5. تأمین استاد مورد نیاز در مباحث کلامی امامیّه، معتزله، اشاعره و ماتریدیه؛

 مادّۀ ۴. ضرورت

1. لزوم بررسی استدلالی و تحلیلی مباحث و مسائل کلامی امامیّه به صورت تطبیقی با حوزه های کلامی اهل سنت خصوصاً ماتریدیه، معتزله و اشاعره به منظور تبیین استدلالی اعتقادات امامیّه و دفاع از مکتب اهل‌بیت^{علیهم السلام}
2. مأموریت حوزه‌های علمیه در تربیت اندیشمند و نظریه‌پرداز در مسائل کلامی خصوصاً حوزه‌های کلام تطبیقی جهت تبیین، ترویج و دفاع از عقاید شیعه امامیّه و پاسخ به شبهات؛
3. نیاز جامعه و نظام اسلامی به تبیین، ترویج و اثبات برتری عقاید حقه شیعه در مقایسه با دیگر مذاهب اسلامی

 مادّۀ ۵. سیاست‌ها

1. اهتمام به ارتقاء فضائل و ملکات اخلاقی ومعنوى طلّاب؛
2. اهتمام به بهره‌‌‌‌‌گیری از سنّت‌های کارآمد حوزوی، فناوری‌ها و روش‌های نوین و مؤثّر در آموزش و پژوهش؛
3. اهتمام به رویکرد نقادانه و نظریه‌پردازانه، با طرح دیدگاه‌های چالشی مرتبط با مباحث کلامی شیعه و نقد آراء کلامی معتزله، اشاعره و ماتریدیه؛
4. تأکید بر بهره‌گیری از زبان تخصّصی درفعالیت‌های آموزشی و پژوهشی؛
5. اهتمام به تأمین نیازهای علمی نظام و جامعه اسلامی در مباحث کلامی امامیّه و نقد رویکردها و آراء کلامی معتزله، اشاعره و ماتریدیه.

 مادّۀ ۶. نظام آموزشینظام آموزشی سطح چهار، نیم‌سالی، درسی - ساعتی و حضوری است. طول دوره با احتساب پایان‌نامه، حدّاقل ۱۰ و حدّاکثر ۱۲ نیم‌سال خواهد بود. مادّۀ ۷. شرایط پذیرش

1. احراز صلاحیت‌های عمومی و اخلاقی بر اساس آیین‌نامه‌های مصوّب؛
2. دارا بودن مدرک علمی سطح سه از رشته‌‌‌‌‌ کلام اسلامی.

تبصره: پذیرشِ طلاب دارای مدرک علمی سطح سه در سایر رشته‌‌‌‌‌های حوزه دانشی «کلام، ادیان، فرق و مذاهب» مشروط به گذراندن دروس پیش‌نیاز، مجاز است.

3. قبولی در سنجش علمی؛
4. احراز توانایی‌‌‌‌‌های لازم در مهارت‌های خواندن، درک مطلب و نگارش به زبان عربی از طریق برگزاری آزمون و یا ارائه مدرک معتبر.

   مادّۀ ۸. عناوین و مشخصات کلّی دروس  

ردیف	عنوان درس	ساعت
۱	خارج اصول (دو سال)	۲۲۰
۲	خارج فقه (دو سال)	۲۲۰
۳	بررسی اجتهادی آیات و روایات مناسب با مباحث کلامی	۹۶
۴	تحقیق فقهی و اصولی ۱و ۲	۶۴
۵	دروس تخصّصی	۵۹۲
۷	رساله علمی (پایان‌نامه)	۲۸۸
جمع ساعت		۱۴۸۰

  مادّۀ ۹: جدول دروس پیش نیاز

ردیف	عنوان	ساعت	اهداف
۱	کلام اسلامی ۱ تا ۳	۹۶	تبیین و تحلیل مهم‏ترین مسائل کلامی، مانند اسماء، صفات و افعال الهی، نبوت، امامت و معاد با رویکرد تطبیقی همراه با اثبات حقانیت دیدگاه اهل بیت علیهم‌السلام
۲	فلسفه اسلامی	۶۴	تبیین اصول و قواعد اساسی فلسفه اسلامی تأثیر گذار در کلام اسلامی، مانند: احکام کلی وجود، مواد ثلاث، علّت و معلول و ... .
۳	علل پیدایش و تطور مذاهب کلامی	۳۲	شناخت و بررسی علل و بسترهای اجتماعی پیدایش و تطوّر مذاهب مهمّ کلامی شیعه و اهل‌سنّت موجود و یا مؤثّر در تاریخ
۴	منابع کلامی و حدیثی فریقین	۳۲	معرفی و بررسی تحلیلی منابع و کتب مهمّ کلامی و حدیثی فریقین به صورت مقایسه‌ای
۵	منابع معرفتی فریقین	۳۲	اعتبارسنجی و بررسی مقایسه‏ای منابع معرفتی تشیّع و تسنّن، مانند: قرآن، سنّت، عقل، اجماع، قیاس، استحسان، مصالح مرسله و قول صحابی و تبیین شرائط و قلمرو هر یک
جمع ساعت		۲۵۶

    مادّۀ ۱۰: جدول دروس تخصّصی

ردیف	عنوان درس	ساعت	هدف
۱	روش‌شناسیکلام تطبیقی	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای دیدگاه امامیّه با دیگر مذاهب کلامی اسلامی درباره اقسام روش‏های کلامی در مقام استنباط و مقام اثبات، دفاع و نقد
۲	مبانی معرفت‌شناختی علم کلام	۳۲	تحلیل و بررسی مقایسه‏‌ای دیدگاه امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره مهم‌ترین مسائل معرفت‌شناسی مانند: چیستی، انواع، امکان، منابع و ابزار و معیار معرفت و کاربست آن‏ها در علم کلام.
۳	مبانی انسان‌شناختی علم کلام	۳۲	تحلیل و بررسی مقایسه‌‏ای دیدگاه امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه دربارۀ مهم‌ترین مسائل انسان‎شناسی تأثیرگذار در علم کلام مانند: حقیقت نفس و بدن و رابطه آن دو، تجرّد نفس و قوای آن، تعلّق نفس به بدن، بقای نفس و... به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۴	براهین اثباتوجود خداوند	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‏‌ای مهمترین ادلّۀ متکلمان امامیّه، معتزله، اشاعره و ماتریدیّه در خصوص اثبات وجود خداوند مانند: برهان امکان، حدوث و نظم به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۵	توحید ذاتی و صفاتی	۳۲	تحلیل و ارزیابی انتقادی و مقایسه‌‏ای دیدگاه امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره توحید ذاتی، و مباحث هستی شناختی و معنا شناختی صفات الهی با تأکید بر صفات خبری به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۶	عدل و حکمت الهی	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای آراء متکلّمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه دربارۀ حقیقت و مبانی(حسن و قبح) عدل و حکمت الهی و رابطۀ آن با مسائلی مانند شرور و تفاوت‏ها به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۷	توحید افعالی	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای آراء متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره حقیقت توحید افعالی و نسبت آن با نظام علّیت و اختیار انسان به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۸	قضا و قدر	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای آراء متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره حقیقت قضا و قدر، و نسبت آن با مباحثی مانند: بدا، اختیار انسان، سعادت و شقاوت به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۹	توحید عبادی	۳۲	تحلیل استدلالی و مقایسه‌‏ای آراء متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره حقیقت و مظاهر توحید عبادی و سازگاری آن با اموری مانند: توسل و شفاعت به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۱۰	وحی	۳۲	تحلیل استدلالی و ارزیابی مقایسه‏‌ای آراء و دیدگاه‏های متقدّمین و معاصرین دربارۀ حقیقت وحی و نسبت آن با الهام، شهود، تجربۀ دینی و رؤیای صادقه به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات
۱۱	اعجاز	۱۶	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌ای آراء حکماء و متکلّمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه دربارۀ حقیقت و فاعل معجزه و نحوۀ دلالت آن و به همراه مقایسۀ آن با کرامت، اِرهاص و سحر ضمن پاسخ استدلالی با تأکید بر نقد آراء آن‌ها
۱۲	علم و عصمتپیامبر و امام	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‏‌ای دیدگاه متکلّمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره منشأ و گسترۀ علم و عصمت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و لزوم و گسترۀ علم و عصمت برای ائمّه علیهم‌السلام به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۱۳	خاتمیّت	۱۶	تحلیل و ارزیابی دیدگاه‏‌ها درباره فلسفه خاتمیّت و نسبت و رابطه خاتمیّت با امامت به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات معتزله، اشاعره و ماتریدیّه
۱۴	حقیقت امامت وراه شناخت امام	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای دیدگاه متکلّمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره حقیقت و جایگاه امامت و طرق تعیین و شناخت امام به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۱۵	دلائل امامتاهل‌بیت علیهم السلام	۳۲	تبیین و تحلیل استدلالی دیدگاه متکلمان امامیّه درباره دلائل نقلی و عقلی امامت اهل‌‌بیت علیهم‌السّلام و پاسخ به نقدهای متکلّمان معتزله، اشاعره و ماتریدیّه در این زمینه
۱۶	بررسی ادلّۀخلافت خلفا	۱۶	تحلیل استدلالی و نقد دیدگاه متکلّمان معتزله، اشاعره و ماتریدیّه در مورد ادلّۀ خلافت خلفا به همراه پاسخ به شبهات آن‌ها
۱۷	مسائل اساسی مهدویّت	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای دیدگاه متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه در مباحث اساسی و اختلافی مهدویت مانند: نَسَب، ولادت، علائم ظهور و غیبت به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۱۸	حیات برزخی	۱۶	تحلیل و ارزیابی مقایسه‏‌ای دیدگاه متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره حیات برزخی، ویژگی‏ها و آثار آن
۱۹	ضرورت و کیفیّت معاد	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‌‏ای دیدگاه امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره ضرورت معاد، ابطال تناسخ ، معاد جسمانی و روحانی به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۲۰	ثواب و عقاب اخروی	۳۲	تحلیل و ارزیابی مقایسه‏‌ای آراء متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیّه درباره حقیقت ثواب و عقاب، وعد و وعید، احباط و تکفیر و خلود به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
۲۱	ایمان و کفر	۱۶	تحلیل و ارزیابی مقایسه‏‌ای آراء متکلمان امامیّه با معتزله، اشاعره و ماتریدیه درباره حقیقت ایمان و کفر و احکام آن به همراه نقد آراء و پاسخ به شبهات آن‌ها
جمع ساعت		۵۹۲

 

---

اسناد پشتیبان